کیست پیلونیدال
کیست پیلونیدال که عموما در بین مردم به کیست مویی مشهور است؛ به زبان ساده، ایجاد یک حفره عفونی در گودی کمر، یعنی تقریبا در پایین ترین قسمت ستون فقرات می باشد. این کیست معمولا به صورت یک منفذ پوستی کوچک نمایان شده؛ گاهی چیزی بیش از یک فرورفتگی حاوی چند موی پیچیده نیست.
این بیماری که مردان را بیش از زنان گرفتار می کند؛ اغلب برای اولین بار در دوران بلوغ و هنگاهی که رشد مو و فعالیت غدد چربی افزایش می یابد؛ بروز می کند. این عارضه در افراد چاق، پرمو، کسانی که زیاد عرق می کنند، کارهای نشسته دارند یا لباس های تنگ می پوشند، بیشتر دیده می شود.
به دلیل افزایش کارهای نشسته و تغییر نحوه لباس پوشیدن مردم(استفاده از لباس های تنگ و حاوی الیاف مصنوعی) و گسترش چاقی، شیوع این بیماری به نحو انفجاری در حال گسترش است.
علل ایجاد کیست پیلونیدال
در مورد مادرزادی یا اکتسابی بودن کیست پیلونیدال اختلاف نظر وجود دارد ولی مهم ترین دلایل احتمالی ایجاد کیست پیلونیدال عبارتند از: عفونت به دلایل مختلف، آسیب دیدگی ناحیه بر اثر ضربه یا موارد دیگر و یا فرو رفتن تدریجی مو در پوست.
نشانه ها
معمولا کیست پیلونیدال تا زمانی که به صورت حاد دچار عفونت نشده باشد؛ نشانه ای ندارد. در این حالت، تنها تظاهر بیماری، وجود حفره ای زیر پوستی در فاصله دو باسن و کمی بالاتر از مقعد است که ممکن است اندازه ای به قطر یک تا چند سانتی متر داشته باشد؛ حاوی مقادیری مو باشد و توسط چند سوراخ ریز به سطح پوست راه داشته باشد. در این وضعیت، تنها در معاینه، سوراخهای ریز پوست در فاصله بین دو باسن قابل مشاهده است.
با ایجاد عفونت، علایم زیر بروز می کند:
درد خود به خودی یا احساس درد با لمس، قرمزی، تورم ناحیه مبتلا، تب و لرز و ترشح چرک یا خونابه. اگر مجرای این سوراخها بسته شود؛ ترشحات چرکی داخل حفره تجمع پیدا می کنند و باعث ایجاد آبسه می شوند که با درد شدیدی همراه است.
تشخیص
تشخیص این بیماری به صورت بالینی و توسط پزشک، به راحتی قابل انجام است. اگر به هردلیل نمی توانید یا نمی خواهید به پزشک مراجعه کنید می توانید مطمئن باشد که حتی در صورتی که در تشخیص شخصی خود هم دچار خطا شده باشید، با انجام دستورات درمانی این مقاله دچار عارضه یا آسیبی نخواهید شد.
درمان
درمانهای علامتی و تسکینی، استفاده از آنتی بیوتیک و تخلیه چرک با برش روی کیست یا تخلیه کامل کیست از طریق جرّاحی، از درمانهای رایج مورد استفاده هستند؛ اما تجربه سالیان گذشته به من نشان داده است که تقریباً هیچ گاه نیاز به انجام درمان پرعارضه، پرخرج و پرزحمت کیست از راه جرّاحی نیست. مراحل درمان این عارضه به شیوه طب سنّتی در ادامه آمده است.
کیست پیلونیدال از منظر طبّ سنّتی
به نظر می رسد که مهم ترین دلیل ایجاد کیست مویی، تجمّع سودا در این ناحیه است. سودا که خلطی است سنگین، تمایل به رسوب در نواحی تحتانی بدن دارد(مثل واریس در پاها یا واریکوسل در بیضه ها). از آنجا که از سویی در این روزگار، هم تجمّع سودا در بدن ما زیاد شده است(به دلایل متعدد و از جمله تغذیه نامناسب) و از سویی عموم ما پشت میزنشین شده ایم، سودای موجود در سر و تنه تمایل دارد که در انتهای ستون فقرات رسوب کنید و اگر بدن نتواند این رسوب را پاک کند، بروز کیست پیلونیدال اجتناب ناپذیر خواهد بود. برای داشتن اطلاعات بیشتر در مورد خلط سودا می توانید این مقاله را بخوانید:
درسنامه مزاج شناسی- مقاله پنجم؛ مزاج شناسی انسانی؛ مزاج سودا
درمان کیست پیلونیدال به شیوه طبّ سنّتی
۱- در صورتی که بیمار یبوست دارد؛ با شیوه های مناسب، باید یبوست وی را درمان کرد. می توانید در این زمینه با یک پزشک یا عطار حاذق تجربه کنید یا این مقاله را بخوانید:
امّ الامراضی به نام یبوست
۲- استفاده خوراکی از داروهای ضدّ عفونت گیاهی مثل بید، خطمی، زنیان، آویشن، بابونه و … بسته به وضعیت مزاجی بیمار. در این زمینه نیز می توانید از یک پزشک سنتی یا عطار حاذق مشورت بگیرید.
یک پیشنهاد ساده که شاید به همه افراد بسازد این است که هر روز یک قاشق غذاخوری آویشن آسیاب نشده و یک قاشق غذاخوری گل خطمی را با یک و نیم لیوان آب نیم ساعت روی شعلم کم جوشانده صاف و شیرین و میل کنید. افراد گرم مزاج می توانند 5 عدد عنّاب و افراد سردمزاج هم یک قاشق مرباخوری بابونه به این ترکیب اضافه کنند.
۳- ضمادهای تخلیه کننده کیست: ساده ترین راه که در عین حال تقریبا همیشه از آن پاسخ مثبت گرفته ام، این است که مقداری اسپرزه را آسیاب کرده با مرهم سیاه(که در عطّاری ها معمولا به نان پماد اکتیول شناخته می شود)، مخلوط و روی کیست، ضماد کنید. این ضماد را روزی ۲ بار(صبح و شب) عوض کنید، بعد از چند روز استفاده، کیست، سَر باز کرده، شروع به تخلیه می کند. ضماد فوق را تا تخلیه کامل کیست، یعنی تا وقتی خروج چرک ادامه دارد، ادامه دهید. بعد از تخلیه کامل کیست، بیماری درمان شده محسوب می شود؛ به همین سادگی. بهترین نشانه برای درمان بیماری، از بین رفتن علائم بالینی مانند خروج چرک و خون، درد و قرمزی است.
نکته 1: باقی ماندن سوراخ های ریز کیست، نیاز به اقدام خاصی ندارد و معمولا خود به خود بسته می شوند.
نکته 2: با همین ضماد، معمولا موهای داخل کیست هم تخلیه می شوند. گاهی این تخلیه خود به خود است اما در موارد دیگر هرقدر از نوک موها که از سوراخ بیرون می آید را با موچین یا وسیله ای مشابه بیرون بکشید اما در صورت عدم تخلیه موها هم نیاز به اقدام درمانی خاصی نیست.
نکته 3: محل دقیق کیست برای گذاشتن ضماد از روی درد، تورّم یا قرمزی محل معلوم می شود. برای اطمینان بیشتر می توانید منطقه وسیع تری را ضمادگذاری کنید.اگر سوراخ های کیست باز هستند، می توان روی آنها و اطرافشان را ضماد گذاشت.
نکته 4: استفاده از ضمادهای دیگری نیز که خاصیت تخلیه غدّه ها را دارند و باعث خروج چرک کیست خواهند شد(و در کتب طبّ سنّتی به فراوانی ذکر شده اند؛) نیز بلامانع است که بسیاری از آنها را می توانید از افراد مسن تر فامیل یاد بگیرید یا با مراجعه به یک عطّار باتجربه از آنها آگاه شوید؛ امّا نسخه فوق، ارزان، آسان و قابل دسترسی در همه جاست.
برای مثال ضماد کردن مغز حرام گوسفند یک راه حلّ مناسب است. خیلی از مواقع ضماد مرهم سیاه یا روغن سیاه به تنهایی هم مشکل را حل می کند.
برای کیست هایی که عفونت زیادی دارند و به اصطلاح به نظر می رسد که رسیده اند یک راه حلّ جالب وجود دارد به این ترتیب که یک ظرف چینی را کاملا ریز خرد کنید و با خرما مخلوط کنید و روی کیست ضماد کنید. این ضماد بسیار سریع عمل می کند و کیست را تخلیه می کند.
4- زالواندازی و حجامت: استفاده از حجامت یا زالواندازی اطراف کیست، درمان هایی کمکی و درعین حال بسیار موثّرهستند؛ به ویژه زمانی که کیست دچار عفونت حادّ شده باشد و با علایمی مثل درد و قرمزی محلّ و تب همراه باشد؛ حجامت یا زالواندازی حتّی می توانند به عنوان گزینه اوّل، قبل ازشروع سایر اقدامات، مدّنظر قرار گیرند.
اگر بخواهیم روشی علمی را در این مورد پی بگیریم باید به این روش عمل کنیم:
اگر بیمار دچار غلبه عمومی سودا باشد باید ابتدا حجامت عام، سپس حجامت ساکرال(چهاربند) و در نهایت و در صورت ضرورت، زالواندازی روی کیست انجام شود. اما اگر بیمار دچار غلبه سودا نیست و تنها دچار رسوب سودا در ناحیه کیست است، می توانید از ابتدا به سراغ زالواندازی بروید. به هرحال بهتر است با یک طبیب حاذق مشورت کنید.
معمولا انداختن 7-8 عدد زالو در اطراف دهانه کیست (و در صورت ضرورت، تکرار این کار در یک هفته بعد)، مشکل را حل می کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد زالودرمانی این مقاله را بخوانید:
زالو؛ جرّاح کوچک
گاهی و علیرغم اقدامات فوق، کیست، سر باز نمی کند که معمولا این موارد در بیمارانی دیده می شود که یا کیست، بسیار کوچک است و یا بدون چرک یا حاوی مقادیر اندک و ناچیز عفونت است. در این بیماران اگر علامت دیگری وجود نداشته باشد؛ می توانید مطمین باشید که غیر از اقدامات پیشگیرانه و نیز یک بار زالواندازی یا حجامت محلّ کیست، نیاز به اقدام دیگری نیست.
۴- اگر کیست خیلی بزرگ بود، پس از تخلیه کامل، برای پر شدن سریعتر آن به طور مرتّب مقداری عسل(یا ترکیب دو قسمت روغن زیتون خام و 5 قسمت عسل) را داخل آن بریزید. کیست های کوچکتر معمولاً نیازی به این کار ندارند.
نکته مهم: اگر از کسانی هستید که کیست را جرّاحی کرده اند؛ پانسمان فوق الذّکر در پر شدن محل عمل جراحی بسیار مفید است.
پیشگیری
برای پیشگیری از این عارضه، توجّه به چند نکته ساده کفایت می کند:
۱- کوتاه نگه داشتن موهای ناحیه بین دو باسن(ترجیحاً با استفاده ازداروی نظافت سنّتی).
۲- شستشوی منظّم: حمام کردن یا دوش گرفتن روزانه برای تمیز نگه داشتن ناحیه کیست توصیه می شود اگرچه به نظر می رسد استفاده از وان آب گرم در پیشگیری از عفونت کیست موثرتر از دوش گرفتن باشد.
۳- خشک نگه داشتن ناحیه به ویژه استفاده از لباس هاس زیر نخی و جاذب رطوبت.
۴- پرهیز از نشستن طولانی مدت روی صندلی.
۵- در افرادی که تعریق زیادی دارند، کم کردن تعریق در این ناحیه نیز می تواند تا حدّی کمک کننده باشد.
۶- پوشیدن لباس سبک و گشاد.
۷- جلوگیری از اضافه وزن.
